Toprak Oluşumu ve Toprak Tipleri Ödevi İndir

Toprak, her biri artan fayda ve sınırlamalar sağlayan farklı özelliklere sahip, farklı toprak türlerine ayrılabilen doğal bir kaynaktır. Topraklar onları benzersiz kılan farklı özelliklere sahiptir. Sahip olduğunuz toprak türünü bilmek, onun güçlü ve zayıf yönlerini belirlemenize yardımcı olur.


Toprak çeşitleri, nasıl ve neyin yetişebileceğimizi belirler ve tüm çiftçilik için temel oluşturur. Bir proje için ihtiyaç duyduğunuz toprak tipini belirlemek, bitki yaşamının sağlıklı büyümesini desteklemek için çok önemlidir.

Toprak, toprak içindeki parçacıkların baskın boyutuna bağlı olarak kum, kil, silt, kireçli ve tebeşir toprak tiplerine ayrılabilir. Bahçıvanların ve yetiştiricilerin genellikle birlikte çalıştığı 5 farklı toprak tipi vardır. Beşi de, toprağı oluşturan üç çeşit yıpranmış kaya parçacığının bir birleşimidir: kum, silt ve kil. Bu üç parçacığın nasıl birleştiği toprağınızın tipini, suyu nasıl tuttuğunu ve diğer şeylerin yanında nasıl yönetildiğini tanımlar.

Toprak Çeşitleri ve Bahçecilikteki Önemi





Bahçecilik konusunda ciddi olmayı planlıyorsanız, toprak tipinizi bilmeniz çok önemlidir. Bahçenizde ya da çiftliğinizde ne kadar iş yaparsanız yapın, toprağınızın kalitesi ayırt edilmiyorsa, o kadar dikkatli ekim, ayıklama ve meyveler boşa gidebilir.


Toprak, bitkilerine sağlıklı büyüme ve gelişme için ihtiyaç duydukları hayati besinleri, suyu ve havayı sağlar. Ancak; her bir toprağın kendi bitkileri, hangi ekinlerin, çalılıkların ya da ağaçların başarıyla büyütülebileceğini büyük ölçüde belirleyen organik ve inorganik madde karışımına sahiptir.
Toprak Çeşitleri ve Toprak Tipleri


Toprak, canlıların yaşadığı, yeryüzündeki yüzeylerin üzerindeki ince tabakadır, çünkü bitkilerin köklerine sahip olduğu malzeme tabakasıdır. Yıpranmış kaya parçacıkları ve çürümüş bitki ve hayvan maddesi gibi birçok şeyden oluşur.


Toprak oluşumu için uzun bir süre ve ince bir toprak tabakası oluşumu için bin yıldan fazla zaman gerekir. Parçalanmış kaya parçacıkları ve organik maddeler gibi çeşitli malzemelerden oluştuğundan, içerdiği parçacıkların boyutuna bağlı olarak çeşitli tiplerde sınıflandırılabilir. Bu nedenle, topraktaki parçacıkların boyutuna bağlı olarak, aşağıdaki tiplere ayrılabilir:

• Kumlu Toprak
• Kil Toprak
• Siltli Toprak
• Kireçli Toprağı
• Tebeşir Toprağı

1. Kumlu Toprak Çeşidi





Toprak çeşitleri arasında en bilinen toprak türlerinden biri kumlu topraklardır. Kumlu topraklar, yüksek oranda kum ve az kilden dolayı (kil kumdan daha ağırdır) hafif toprak olarak da bilinir. Bu topraklar hızlı su tahliyesine sahiptir ve üzerinde çalışması da oldukça kolay toprak türüdür. İlkbaharda ısınmak için killi topraklardan daha hızlı olan kumlu toprak, buna rağmen yaz aylarında kuruma eğilimindedir.

Bu toprak tipi en büyük parçacıklara sahiptir ve parçacıkların boyutu toprağın izin verdiği havalandırma ve drenaj derecesini de belirler. Çok küçük kaya ve mineral parçacıklarından oluşur. Bu nedenle dokusu kumludur ve kireçtaşı, granit, kuvars gibi kayaların parçalanması ya da yıpranması ile kumlu toprak oluşur.

Kumlu toprağın organik madde bakımından zengin olması durumunda yetiştirilmesi kolaydır, ancak gerekenden daha fazla drenaja izin verir, böylece yazın aşırı drenaja neden olur. İlkbahar mevsiminde çok hızlı bir şekilde ısınır. Bu nedenle, bitkinizi kumlu toprakta büyütmek istiyorsanız, yazları düzenli olarak sulandırmanız, kışları ve yağışlı mevsimde de bir mola vermeniz şarttır. İlaveten; kumlu toprak nemi ve besinleri korur.

2. Killi Toprak Çeşidi





Toprak çeşitleri denilince akla en çok gelenlerden bir diğeri de killi topraklardır. Bu tür; yüksek besinlerden yararlanan ağır topraklardır. Killi topraklar kışın nemli ve soğuk kalır, yazın ise kurur. Bu topraklar yüzde 25'in üzerinde kilden oluşur ve kil parçacıkları arasında bulunan boşluklar nedeniyle killi topraklar yüksek miktarda su tutar. Yavaşça aktıkları ve yaz aylarında ısınmaları daha uzun sürdüğü için, yaz aylarında kuruma ve çatlamalarla birlikte sık sık bahçıvanlara sorun çıkarabilirler.


Kil, doğal olarak oluşan ve çok daha az hava boşluklu çok ince taneli materyallerden oluşan bir malzemedir. Bu nedenle bu topraktaki drenaj düşük olduğu için birlikte çalışması da zor bir toprak tipidir. Kil toprağı ıslandığında çok ağır olur ve ekim yapılması gerekiyorsa organik gübrelerin eklenmesi gerekir. Killi topraklar yıllar süren kaya parçalanmasından ve ayrışmasından sonra meydana gelir. Kaya yıprandıktan, aşındıktan ve taşındıktan sonra tortul birikintiler olarak da olabilir.

3. Siltli Toprak Türü




Siltli toprak, en verimli topraklardan biri olarak kabul edilir. Doğada toprak olarak veya yeryüzündeki bir su kütlesinin su sütununda asılı tortu halinde oluşabilir. Kuvars ve ince organik parçacıklar gibi minerallerden oluşur. Kumlu toprak gibi granül olup kumlu topraktan daha fazla besini vardır ve ayrıca daha iyi drenaj sunar.

Bu tip toprak daha fazla nem tutabilir ve zaman zaman kompaktlaşır. Daha iyi drenaj sunar ve nemliyken çalışması çok kolaydır. Siltli topraklar orta büyüklükteki partiküllerden ödün verdikleri için iyi süzülürler ve nemi de iyi tutarlar. Parçacıklar iyi olduklarından ötürü kolayca sıkıştırılabilirler ve yağmurla yıkanmaya da meyillidirler. Organik madde ilave edilerek, silt parçacıkları daha kararlı kümelere bağlanabilir.

4. Kireçli Toprak Tipi




Kireçli toprak doğada çok alkalidir ve çok sayıda taştan oluşur. Bu tür toprağın verimliliği, toprağın derinliğine bağlıdır. Bu tür topraklar kuruluğa yatkındır ve yaz aylarında, bitkilerin diğer toprak türlerinden çok daha fazla sulama ve gübrelemeye ihtiyaç duyacağından, ekim için zayıf bir seçimdir. Kireçli Toprak, kuruması dışında, Demir ve Magnezyum gibi bitkilerin besin öğelerini de engeller.

5. Tebeşir Toprak Çeşidi





Hafif veya ağır olabilir, ancak içindeki kalsiyum karbonat veya kireç nedeniyle her zaman çok alkali olabilir. Bu topraklar alkali olduklarından asidik toprakların gelişmesini gerektiren bitkilerin büyümesini desteklemeyeceklerdir. Eğer kireçli bir toprak görünür beyaz toprak belirtileri gösteriyorsa, asitleştirilemezler ve bahçıvanların da yalnızca alkalin toprak tercih eden bitkileri seçmek için istifa etmeleri gerekir.

Türkiye’de Görülen Toprak Türleri


Ülkemiz, coğrafî unsurları gereği toprak çeşitleri yönünden oldukça zengindir. Türkiye’de toprak çeşitleri genel olarak üç ana grupta ele alınır: zonal, azonal ve intrazonal topraklar. Zonal toprak iklim ve bitki örtüsü şartlarına bağlı olarak zonlaşma gösterecek şekilde yayılan topraklardır. Azonal topraklar horizonlaşma göstermeyen dış unsurlar ile taşınan alüvyon, kil gibi maddelerden meydana gelir. İntrazonal ise anakaya yapısına ve drenaja bağlı olarak oluşur.

1. Zonal Toprak Türleri





Ana kayanın ayrışması ile beraber oluşur. İklim ve bitki örtüsü, zonal toprak çeşitlerinin oluşumundan son derece etkili iki unsurdur. Genellikle düz ve eğimin az olduğu yerlerde oluşur. Türkiye’de yayılma kapasitesi en geniş olan topraklar olduğu için ‘’yerli topraklar’’ olarak da tanımlanır.
Kırmızı Renkli Akdeniz Toprağı (Terra – Rossa): Akdeniz iklimine has bir toprak çeşididir. Genellikle de Güney Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde görülür.
Kahverengi Orman Toprağı: Orman altında gelişen ve koyu renge sahip topraklardır. Bol miktarda organik madde içeren bu tür, Karadeniz’in büyük bir bölümünde, İç Anadolu’nun 1200 m’den yüksek yerlerinde, Yıldız Dağları ve Güney Toroslarda görülür.
Kahverengi Bozkır Toprakları: Organik madde bakımından zengin değildir. Genellikle de küçükbaş hayvancılık ve tahıl tarımı için tercih edilir. İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’da görülür.
Kestane Renkli Bozkır Toprakları: Organik madde bakımından zengin bir topraktır. İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinden görülür.
Çernezyomlar (Kara Topraklar): Sert ve karasal iklimin yaşandığı yerlerde görülür. Erzurum – Kars civarındaki düzlük alanlar çernezyomların olduğu yerlerdir. Humus bakımından da oldukça zengindir.
2. Azonal Toprak Tipleri





Ülkemizin daha çok dağlık alanlarının ev sahipliği yaptığı topraklardır. Aydın Dağları, Bozdağlar, Yıldız Dağları, Güney Toroslar ve Kaçkar Dağları örnek gösterilebilir.
Kumlu ve Tüflü Topraklar: Volkanik kum yahut da ince malzemenin bulunduğu araziler üzerinde meydana gelen topraklardır. Aydın Dağları ve Bozdağlar bu tür için iyi örneklerdir. Humus bakımından fakir olsa da; tahıllar, pamuk, üzüm, patates yetiştirilebilir.
Vertisoller (Dönen Topraklar): Tarım potansiyel ve kapasitesi bakımından çok ama çok elverişli topraklardır. Daha çok Trakya’da karşımıza çıkan vertisoller üzerinde buğday ve ayçiçeği tarımı yapılabilir.
Rendzina (Kireçli Topraklar): Bünyesinde bol miktarda kireç bulundurur. Humus bakımından zengindir ve genellikle İç Anadolu, Ege ve Doğu Anadolu bölgelerinde görülür.
Tuzlu Topraklar: Bol miktarda tuz içeren topraklardır. Başta Tuz Gölü’nü emsal verebileceğimiz tuzlu topraklar Burdur Gölü, Küçük Menderes deltası ve Ereğli yakınlarından görülebilir.
3. İntrazonal Toprak Çeşitleri

"Taşınmış topraklar" olarak da bilinir. Akarsular tarafından taşınan maddelerin birikmesiyle oluşur. Genellikle kil, kum, çakıl gibi küçük malzemelerden meydana gelir. Büyük Menderes, Küçük Menderes, Çukurova, Bafra gibi yerlerde görülür.

Toprak Oluşumu ve Toprak Tipleri Ödevi İndir

Word format olarak indirmek için 

Tıklayın

Toprak Oluşumu ve Toprak Tipleri

Toprak: Toprak taşların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen, içerisinde çeşitli canlı kalıntıları, hava ve su bulunan gevşek yer örtüsüdür. Toprağı oluşturan başlıca unsurlar, kum, kil, kalker, organik maddeler, su ve havadır.

Humus: Organik kalıntılar ve özellikle bunları çürümesiyle meydana gelen, mikroorganizmalar açısından zengin olan, organik maddedir.

Horizon: Toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir.

Taşların Parçalanması

1.Kimyasal Çözülme
Özellikle sıcak ve nemli iklim bölgelerinde meydana gelir. Genel olarak taşların su tarafından eritilmesidir. Bunun sonucunda taşların kimyasal bileşimlerinde değişme meydana gelir. Kimyasal çözülmede temel etkenler, nem miktarı ve sıcaklıktır. Yağış miktarı ve sıcaklığın artması kimyasal çözülmeyi arttırır. Bu nedenlerle en fazla Ekvatoral İklim alanlarında meydana gelir.

2.Fiziksel/Mekanik Çözülme
Taşların kimyasal yapılarında herhangi bir değişme meydana gelmeden, bağlarının zayıflaması parçalara ayrılarak ufalanmasıdır. En önemli etken,sıcaklık farklarıdır.Sıcaklık farkının artması mekanik çözülmeyi arttırır. Özellikle, çöl ikliminin egemen olduğu alanlarda ve sıcaklık farkının fazla olduğu karasal iklim bölgelerinde etkili olmaktadır.

3.Biyolojik Çözülme
Bitki köklerinin taş aralarındaki çatlaklara girerek büyümeleri ve sonuçta taşı parçalamaları ile meydana gelir.Özellikle bitki örtüsünün ve özellikle ormanların zengin olduğu sıcak ve nemli sahalarda etkili olur.

Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler

1.İklim: Sıcaklık ve nemlilik toprak oluşumunu etkiler.Sıcaklık taşların ufalanmave humus oluşum sürecini belirler. Nem, toprak yıkanmasını ve kimyasal çözülme sürecini etkiler.Topraktaki tuz ve kireç miktarını etkiler.

2.Bitki Örtüsü: Kökleri ve organik asitler sayesinde ayrışma sürecini hızlandırır,toprakta organik madde oluşumunu sağlar,humus bakımından zenginleşme imkanı verir,toprakların zemine tutunmasını sağlayarak erozyona uğramasını engeller.

3.Yer Şekilleri: Eğim, yükselti ve bakı toprak oluşumunu etkiler. Eğimli arazilerde toprak oluşumu daha yavaştır. Yamaçlarda topraklar erozyon gibi sebeplerden dolayı daha incedir. Yükselti iklim elemanlarının özelliklerini belirleyerek toprak oluşumunda etkili olur. Bakı, güneşlenme süresini ve sıcaklığı etkileyerek toprağın nemliliğini ve dolayısıyla oluşumunu etkiler.

4.Taşların Özelliği/Ana Kaya: Toprağı meydana getiren ana kaya, parçalanma sürecini, toprağın rengini, organik bakımdan zenginliğini ve su geçirimlilik oranını etkiler.
Başkalaşım taşlardan oluşan topraklar daha su geçirimliliği fazla olan kumlu toprakları oluşturur. Kil ve kireç oranı yüksek olan ana kayalar, koyu renkli geçirimli toprakları meydana getirir.

5.Zaman: Toprak çok uzun sürelerde oluşumunu tamamlamaktadır.Tam bir toprak oluşumu binlerce yılda gerçekleşmektedir. Oluşum süresi kalınlığı etkiler.

Toprağı Oluşturan Katmanlar/Horizonlar

Toprak kesitinde A , B ,C ve D olmak üzere dört katman (horizon) bulunur.

• A Horizonu: En üstte yer alır. Organik maddeler bakımından zengin vegenellikle koyu renklidir. Su ve besin maddelerinin en fazla bulunduğu, bitkilerin yetiştiği ve köklerinin en fazla yayıldığı katmandır.

• B Horizonu: A katı ile birlikte asıl toprak katını meydana getirir. Üstte yıkanan tuz ve kil gibi maddelerin biriktiği kattır. Bu nedenlebu katmana birikim katmanı adı da verili

• C Horizonu: Ayrışmanın tam olara gerçekleşmediği, ana kayanın özelliklerini taşıyan büyük parçalardan meydana gelir.

• D Horizonu: Ana kayanın yer aldığı bölümdür.

Toprak Çeşitleri/Oluştukları Yere Göre Topraklar

A.Taşınmış Topraklar/Azonal Topraklar

Toprakların, eğimli sahalarda, oluştuğu ana kaya üzerinden, akarsu, rüzgar, buzullar ve diğer dış kuvvetlerin etkisiyle taşınarak, eğimin azaldığı yerlerde birikmesiyle oluşur. Alüvyon, lös ve moren toprakları taşınmış topraklardır. Taşınmış topraklar, organik ve mineraller bakımından zengin topraklardır.

B. Yerli Topraklar (Ana Kaya Üzerinde Oluşmuş Topraklar)/Zonal Topraklar

Eğimin az olduğu, düz alanlarda,oluştuğu yerde bulunan topraklardır. Oluştuğu alana ait tüm özellikleri taşırlar. İklim, bitki örtüsü, organizmalar, ana kayanın yapısı ve yer şekillerine bağlı olarak oluşurlar.
Yerli topraklar ikiye ayrılırlar:

1.Nemli Bölge Toprakları

Yağış miktarının fazla, bitki örtüsünün zengin olduğu alanlarda görülür.Verimli topraklardır.Humus bakımından zengin fakat yıkanmanın fazla olması nedeniyle mineral bakımından fakir topraklardır.

• Laterit Topraklar: Ekvator ve dönenceler arasındaki sıcak ve nemli iklim bölgelerinde oluşurlar. Fazla yıkanma nedeniyle humus miktarı az verim düşüktür.

• Tundra Toprağı: Kutup altı bölgelerinde görülür. Büyük oranda donmuş haldedir. Yaz mevsiminde erimelere bağlı olarak bataklık halini alır, tarıma elverişli topraklar değildirler.

• Podzol Toprağı: Tundra kuşağının güneyinde, soğuk ve nemli bölgelerde iğne yapraklı ormanların yaygın olduğu alanlarda oluşmuşlardır. Aşırı yıkanmaya bağlı olarak besin bakımından fakir, verim değeri düşük olan topraklardır.

• Kahverengi Orman Toprağı: Orta kuşağın nemli, ılıman ve geniş yapraklı ormanlarla kaplı sahalarında oluşmuş topraklardır. Humusça zengin, verimli topraklardır.

• Terra-RossaToprakları: Akdeniz ikliminin etkili olduğu bölgelerde,kalkerli araziler üzerinde oluşan topraklardır.Kalkerin içerdiği demir oksit nedeniyle kırmızı renklidirler.

2.Kurak ve Yarı Kurak Bölge Toprakları

Yağışların az, bitki örtüsünün zayıf ve buharlaşmanın fazla olduğu kurakbölgelerde oluşan topraklardır. Yağış azlığına bağlı olaraktoprakta yıkanma azdır. Bu nedenle tuz ve kireç oranı fazladır.
Yarınemli bölgelerde oluşan topraklar bitki örtüsünün (stepler) çürümesi nedeniyle humus bakımından zengin verimli topraklardır.

• Çernozyomlar/Kara Topraklar: Orta kuşakta, yarı nemli step sahalarında görülür. Esmer renkli, humus bakımından zengin çok verimli topraklardır.

• Kestane ve Kahve Renkli Step Toprakları: Orta kuşakta karaların iç kesimlerinde, az yağış alan step sahalarında oluşur. Humus birikimi az, verimi düşüktür. Özellikle tahıl tarımı için uygundur.

• Çöl Toprakları: Humus bakımından fakir topraklardır.Kuraklık ve buharlaşma nedeniyle tuz ve kireç toprak yüzeyini kaplamıştır. Verimsiz topraklardır.

Türkiye'de Toprak Çeşitleri

Yurdumuzda çeşitli iklim tiplerinin görülmesi, diğer etmenlerle beraber farklı toprak tiplerinin oluşmasına neden olmuştur.

1. Yarı kurak iklimin etkili olduğu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da Kahverengi Step toprakları,
2. Akdeniz ikliminin etkili olduğu, Akdeniz, Ege ve Güney Marmara kıyılarında terra-rossa toprakları,
3. Doğu Karadeniz kıyılarında yağışın fazla olmasına bağlı olarak, podzolik topraklar,
4. Karadeniz kıyılarında, Akdeniz ve Ege’nin ormanlık alanlarında, Kahverengi orman toprakları,
5. Doğu Anadolu’da Erzurum ve Kars çevresinde, Çernozyom toprakları,
6. Tuz gölü çevresi
7. Çöl toprakları yer almaktadır.